Tragovi Rimljana u okolini Zvornika

SELO Cer kod Zvornika ima veliku šansu da postane jedno od najposjećenijih turističkih mjesta u priobalju Drine. Ovdje se, zapravo, nalazi jedan od najvećih podzemnih rudnika iz rimskog perioda na teritoriji Evrope,  iz vremena od prvog do četvrtog vijeka nove ere.

Kada su, prije tri godine, počela istraživanja, stručna ekipa predvođena mr Mirkom Babićem, direktorom muzeja u Bijeljini, prof. dr Bojanom Đurićem sa Filizofskog fakulteta iz Ljubljane, i dr Haroldom Milerom iz Beča, u cjelini je arheološki dokumentovala jedan podzemni i jedan nadzemni kamenolom sa ostacima više desetina rimskih kamenih spomenika, stubova i sarkofaga.

-  Rimski kamenolom Dardagani je veliki kompleks sa pećinom gdje su galerije, kojih ima desetak, duge stotinama metara i gdje su vidljivi ostaci rimskih radova. To je izuzetno atraktivno, jer sarkofazi vise sa stropova pećine. Drugi dio ovog kemanoloma, gdje smo tokom avgusta radili iskopavanje, je otvoreni kop na lokalitetu Ostjenku, gdje smo otkrili dva lokusa. Prvi je veći i ima četiri nivoa vađenja ekstrahovanog kamena, sa šest dobro dokumentovanih rimskih stubova u procesu poluproizvodnje sa dosta sarkofaga i drugih manjih spomenika  - kaže profesor Babić.

U arheološkoj literaturi kamenolom u Ceru je poznat od 1965. godine, kada je,  na istom lokalitetu, vršena eksploatacija krede i prerada kreča. 

Rudarski radnici su u tom periodu pronašli rimski sarkofag, ali se tada nije vjerovalo da postoje tragovi rimske obrade kamena i klesarstva. Nekoliko godina se radilo na pripremi lokaliteta za istraživanje, a sve je krenulo sa revizijom kulturno-istorijskog nasljeđa opštine Zvornik, kada se javila ideja o dokumentovanju ovog nalazišta. Zahvaljujući naučno-tehničkoj saradnji BiH i Slovenije, odnosno Filozofskog fakulteta iz Ljubljane, ekipa stručnjaka na čelu sa profesorom Đurićem je dokumentovala i potvrdila vrijednost ovog nalazišta.

- Proučavajući kamene spomenike od Slovenije do Đerdapa, pronašli smo u Sremskoj Mitrovici, koja je bila središte Srednjeg Balkana,  u rimskom periodu, jednu posebnu vrstu kamenih spomenika koji su vezani za lokalne izvore. Idući glavnim transportnim putevima došli smo do nalazišta u Zvorniku, iako nismo bili svjesni veličine lokaliteta. Kasnije smo sa ekipom geodeta, geologa i arheologa, vršili istraživanja jednog šireg kompleksa i utvrdili da se kamen sa ovog područja transportovao u Sirmijum, odnosno Sremsku Mitrovicu – kaže profesor Đurić.

Rimljani su od  kamena  iz ovog rudnika radili palate, skulpture,nadgrobne spomenike, a prije svega fantastične sarkofage, od kojih se ovdje još neki nalaze.Sve je to išlo Sapnom, Drinom i Savom do Sirmijuma i dalje do Beograda. Specifičnost ovog tipa neogenog krečnjaka je da se lako obrađuje, pa su rimski klesari i sa plafona pećine klesali cijele  sarkofage koji su kasnije dodatno obrađivani. Ova vrsta kamena je homogena, nema pukotina i idealna je za navedene namjene.

- Ovdje je bio specifičan način vađenja sa stropa: Rimljani su ga zbog težine kljucali sa strane i kamen bi samo skliznuo niz neku vrstu sanki. Ovo je, u stvari, koralni greben u Panonskom moru – to su sprudovi koji idu niz padine grebena, voda je išla gore-dole i taložila ga. To je materijal koji se pojavljivao po rubovima cijele Panonije i nešto slično može da se vidi kod Ajženštata u Austriji, gdje se nalazi rudnik koji se koristio od rimskog doba do danas – pojašnjava profesor Đurić.

Pored rudnika,  ovdje je  postojalo i rimsko svetilište, posvećenu bogu Mitrasu. Naime, otkopavanjem rude, 1965. godine, radnici preduzeća „Novi izvor“ iz Zvornika, u ovoj jami su  pronašli  rimski reljef pećinskog svetilišta, koji se danas nalazi u Muzeju u Tuzli.

Uz Skelane, gdje su otkriveni veliki mozaici i osnovan muzej sa 80 rimskih spomenika,zatim jedne od najboljih i najljepših srednjevjekovnih tvrđava iznad grada Zvornika, te podzemnog Kraljevog grada, u susjednom Malom Zvorniku, kamenolom iz rimskog perioda u zvorničkom naselju Cer, nema sumnje, upotpuniće  kompletnu turističku ponudu Podrinja. ■