Najpoznatije žene u srpskoj istoriji

U vremenima kada su se uloge žena znatno razlikovale od današnjih i kada je sloboda djelovanja žene bila veoma sužena, one su ipak bile dovoljno jake i hrabre da se među drugim ženama, ali i muškarcima, istaknu i ostave svoj pečat u istoriji Srbije.

Bile su to prve žene među ljudima koji su u ovoj zemlji postavljali standarde u književnosti, slikarstvu, medicini, novinarstvu, nauci, pilotiranju, diplomatiji, ali i u ratovanju. One su najznamenitije Srpkinje!

Jelena Anžujska, osnivač prve ženske škole u Srbiji i prva srpska kraljica koja je postala svetiteljka

Jelena Anžujska je bila supruga srpskog kralja Stefana Uroša, koji je vladao od 1243. do 1276. godine, i majka kraljeva Dragutina i Milutina. Njen dvor nalazio se na samom rubu Kosova i Metohije u mjestu Brnjaci. U njemu je Jelena osnovala prvu Žensku školu u Srbiji u kojoj su se devojke učile ručnim radovima, a po završetku škole, kraljica ih je darivala mirazom za udaju. Bila je to prva stručna ženska škola, ne samo u Srbiji već i u Evropi, prema mišljenju istoričara.

Legenda kaže da se posle tri godine od svoje smrti javila u snu jednom monahu, a kada su otvorili njen grob, tijelo je nađeno cijelo i očuvano. Od te 1317. ona se slavi kao svetiteljka 12. novembra po novom kalendaru.

Monahinja Jefimija (Jelena Mrnjavčević), prva književnica Srbije

Jelena Mrnjavčević (oko 1350–1405) je bila kćerka uglednog vlastelina ćesara Vojihne i žena despota Uglješe, rođaka cara Dušana. Kada je despot poginuo u bici na Marici 1371. godine, Jelena je došla na dvor kneza Lazara, budući da je bila Miličina rođaka. Zamonašila se i uzela ime Jefimija, pod kojim je poznata kao prva srpska književnica. Vjeruje se da je Jefimija pomagala kneginji Milici u vođenju državnih poslova u periodu njene vladavine nakon Kosovske bitke i prilično uticala na obrazovanje Miličine djece.

U srpskoj književnosti Jefimija je ostala poznata po tri vredna književna djela: Tuga za mladencem Uglješom, Moljenje Gospodu Isusu Hristu i Pohvala knezu Lazaru. Zbog materijala u kojima su sačuvana, ova djela predstavljaju i spomenike primjenjene umjetnosti. Njeni radovi zamišljeni su kao dar manastirima Hilandaru i Ravanici.

Kneginja Milica Hrebeljanović, prva žena diplomata

Kneginja Milica Hrebeljanović (oko 1335–1405) bila je žena srpskog kneza Lazara i pravoslavna svetiteljka (Prepodobna Evgenija). Milica je imala Nemanjićko poreklo. Njen otac bio je knez Vratko, u narodnoj tradiciji poznatiji kao Jug Bogdan.

Kad joj je muž 1389. poginuo u Kosovskoj bici, Milica je upravljala narodom i državom, jer su joj sinovi još uvek bili maloljetni. Kneginja Milica se bavila i diplomatskom delatnošću, pa je sa monahinjom Jefimijom 1398. išla kod sulatana Bajazita da zastupa interese svog sina Stefana. Tom prilikom je izdejstvovala prenos moštiju Svete Petke iz Vidina u Beograd. Osnovala je manastir Ljubostinju u kome je i dočekala smrt.

Katarina Ivanović, prva srpska slikarka i prva žena među srpskim akademicima

Katarina Ivanović rođena je 1811. godine u Vesprimu u Mađarskoj, u trgovačkoj porodici. Kada je navršila 14 godina izrazila je želju da bude „živopiskinja”. Školovala se u Pešti kod tada najboljeg slikara Mađarske, Jozefa Peškija, i postala prva srpska slikarka.

„Uzdam se da će Srbi poštu odati mojim slikama i držati me u svom spomenu”, pisala je Katarina nakon što je nekoliko mjeseci ranije Narodnom muzeju poslala prvu pošiljku od osam slika.

Marija Maga Magazinović, prva moderna balerina i prva novinarka

Marija Maga Magazinović rođena je u Užicu 1882.godine. Iako je pola vijeka bila potpuno posvećena modernoj umetničkoj igri, u isto vreme bavila se i novinarstvom. Pisala je za „Poltiku” tekstove o ritmici i plastici kao oblicima tjelesnog i duhovnog vaspitanja omladine. U isto vrijeme, punih četrdeset godina Maga Magazinović je bila i profesor filozofije, njemačkog i srpskog jezika u Prvoj ženskog gimnaziji. Napisala je autobiografsku knjigu Jedan život.

Draga Ljočić, prva žena ljekar u Srbiji

Draga Ljočić, prva žena ljekar, rođena je u šabačkoj trgovačkoj porodici. Pošto nikada nije dobila dozvolu za rad u državnoj bolnici, osnovala je privatnu. Čak je bila prinuđena da naknadno pred komisijom tada poznatih ljekara polaže poseban ispit da se dokaže, iako je imala diplome iz Ciriha i Ženeve i specijalizaciju očnih bolesti. Draga se u balkanskim i svjetskom ratu priključila kao bolničarka srpskoj vojsci kako bi njegovala ranjenike.

Mileva Marić Ajnštajn, prva matematičarka Srbije i naučnica svjetskog glasa

Mileva Marić Ajnštajn(1875–1948) je bila prva srpska matematičarka i prva žena Alberta Ajnštajna, jednog od najgenijalnijih ljudi 20. vijeka. U leto 1896. upisala je studije medicine na Univerzitetu u Cirihu. U oktobru se prebacila na Državnu politehničku školu na studije matematike i fizike i bila tek peta žena koja je primljena u tu školu. Godine 1903. u Bernu se udala za Alberta Ajnštajna, ficičara i jednog od najvećih svjetskih umova. Njihov brak je propao, a mnogi tvrde da je ona doprinela ranim Ajnštajnovim radovima, ali je stepen njenog učešća u otkrićima nepoznat i predmet je brojnih polemika.

Milunka Savić, najpoznatija srpska ratnica i prva žena bombaš

Milunka Savić rođena je 1892. godine u selu Koprivnica kod Raške. Bila je narednik u Drugom puku i srpska heroina Balkanskih ratova i Prvog svjetskog rata. Ranjavana je u borbama devet puta. U Balkanskim ratovima borila se kao dobrovoljac, preobučena u muškarca. Godinu dana od pristupanja vojsci, Milunka je bila ranjena u Bregalničkoj bici. Tada je bolničko osoblje otkrilo njen pol.

U Prvom svjetskom ratu se naročito istakla kao bombaš u Kolubarskoj bici. Dobila je mnoga srpska i saveznička odlikovanja: dva ordena Karađorđeve zvjezde sa mačevima, medalje za hrabrost Miloš Obilić, Spomenicu oslobodilačkih ratova (1912–1913), Albansku spomenicu, dva francuska Ordena legije časti, francuski orden Ratnički krst sa zlatnom palmom i druge.

Jelisaveta Načić, prva Srpkinja arhitekta

Jelisaveta Načić (1878–1955) je bila prva žena diplomirani arhitekta u Srbiji. Diplomirala je 1900. godine na novoosnovanom Arhitektonskom odseku Tehničkog fakulteta Velike škole i tako postala dio prve generacije arhitekata školovanih u Beogradu.

Najveći broj građevina koje je Jelisaveta projektovala danas su zaštićene kao kulturno dobro. Oprobala se kao urbanista, projektovala je značajne javne, ali i privatne objekte, bavila se sakralnom i industrijskom arhitekturom, interesovala se za izgradnju ekonomičnih zgrada za kolektivno stanovanje radnika.

Najpoznatije djelo Jelisavete Načić u Beogradu je osnovna škola Kralj Petar Prvi, koju je projektovala na samom početku karijere. Nažalost, njen radni vijek je kratko trajao jer je 1916. odvedena u logor Nežider, a nakon oslobađanja iz logora nije se više bavila arhitekturom.

Danica Tomić, prva žena pilot u Srbiji

Prva žena pilot bila je Danica Tomić, koja je na konkursu lista „Politika” 1931. godine, zajedno sa još dvije devojke, krenula na obuku i dobila pilotsku dozvolu 1933. Kao žena komandanta Šestog vazduhoplovnog puka, zavoljela je letenje i svojom veštinom i hrabrošću od prijatno iznenađene komisije dobila zvanje turističkog pilota.

Ksenija Atanasijević, prva žena doktor nauka u Srbiji

Ksenija Atanasijević je prva žena koja je na Beogradskom univerzitetu stekla akademsku titulu doktora nauka. Oktobra 1923. Ksenija je izabrana za docentkinju Filozofskog fakulteta za predmet Istorija klasične filozofije. Ksenija se suočavala sa mnogim problemima kao jedina žena na Univerzitetu, a bila je i hapšena više puta. U međuvremenu, Enciklopedija Britanika je uvrstila u svoje odrednice njen doktorski rad o Đordanu Brunu kao relevantnu literaturu za shvatanje Brunove misli. Na osnovu svega što je ostavila iza sebe, mnogi smatraju da je Ksenija Atanasijević tvorac originalnog i cjelovitog filozofskog sistema.