SIMBOL ZAJEDNIŠTVA DVA GRADA

U životu dva grada, na obalama Drine, Zvornika i Malog Zvornika, most je značio nešto više. Simbol dvije obale, često dva svijeta, odvajkada je imao značenje približavanja i spajanja. Ne samo da se to odnosilo na obale, već i na ljude. Stari željezni most na Drini, koji  nosi ime kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića, bio je takođe simbol zajedništva dva  grada i dvije, nekada, susjedne republike, a posljednjih, skoro dvije decenije, i države.

Prepletao je i spojio živote ljudi. Uspostavljali su zajednički život, radeći na jednoj, sa stanom na drugoj strani. Razvoj gradova bio je tako različit, ali to nije smetalo. Godinama su se dopunjavala dva Zvornika, tvoreći jedan.

Dugogodišnji svjedok promjena –most, mijenjao se i sam. Svojevremeno savremeno projektovan, atraktivno zamišljen, izgrađen je za tri godine, u periodu između 1926. i 1929. godine. Od tada je prisutan  u generacijama ljudi koji žive oko njega, kao nijemi posmatrač  svih događaja.

Činilo se da čelična konstrukcija može izdržati sva opterećenja. Spoljašnost mosta se nije mijenjala, a ispod spoljašnosti rđa ga je sve više nagrizala. Bitku je odavno izgubio. Oštećenja su bila  takva da je prvo zatvoren za teretni i autobuski saobraćaj zbog pojavljivanja rupa, a zatim i za automobile.

Svojevremeno, bio je dio magistralnog puta, Jadranske magistrale, ali izgradnjom još jednog mosta nizvodno, u Karakaju, 1974. godine,  izgubio je svoj stari značaj za saobraćaj. Prepušten je tada na brigu gradovima, Zvorniku i Malom Zvorniku. Da li slučajno, tek tada se utvrdjuju brojna oštećenja mosta. Napori opština da se ukaže na most i veliki značaj za ljude koje spaja, ostajali su bez rezultata.

Skoro dvije decenije na njemu se ne odvija putnički saobraćaj, koristi se samo za prelazak pješaka. Ima dosta oštećenja, poprilično ga je "osvojila" korozija, asfalt na trotoarskom dijelu je propao, a na nekim mjestima i "progledao", pa se kroz njega vidi rijeka.

Lokalne samouprave dva susjedna grada su, u proteklih nekoliko godina, više puta pokretale inicijativu za rekonstrukciju  željeznog mosta, koji sada služi kao granični prelaz za pješake između Republike Srpske, odnosno BiH i Srbije. Bivši predsjednik opštine Mali Zvornik, Jovo Rogan, obratio se Vladi Srbije, kao i prestolonasljedniku princu Aleksandru Karađorđeviću za pomoć u rekonstrukciji starog gvozdenog mosta. Ovu akciju podržao je tadašnji načelnik opštine Zvornik Budimir Aćimović. Tada je Rogan, u ime 11 opština zapadne Srbije, uz saglasnost opštine Zvornik, pozvao princa Karađorđevića da posjeti opštinu Mali Zvornik i obiđe stari most, kako bi se na licu mjesta uvjerio u kakvom se stanju nalazi ova građevina. 

„Most je od velike važnosti za narod i sa jedne i sa druge obale Drine, jer je njegovim postojanjem olakšan protok ljudi i robe“, naveo je Rogan u pismu i istakao da lokalne zajednice nemaju potrebna sredstva za njegovu hitnu rekonstrukciju.

Sadašnji načelnik opštine Zvornik,  Zoran Stevanović,  i  aktuelni čelnici Opštine Mali Zvornik  ponovo su pokrenuli ovo pitanje i saglasili se da je neophodno preduzeti sve mjere da se hitno sanira  most između ova dva grada. Za finansiranje sanacije mosta, pored učešća opština Mali Zvornik i Zvornik, biće neophodna pomoć Vlade Srbije i Vlade Republike Srpske, sa kojima su već kontaktirali čelnici dva grada..

Arhitekta Odeljenja za prostorno uređenje opštine Zvornik,  Branislav  Šarović je, stručno sagledavajući stanje mosta, utvrdio da su armirano-betonske ploče na kolovoznoj traci djelimično popucale, dok je oko 20 odsto primarnih i sekundarnih nosača mosta oštećeno. Podsjećajući da je dužina mosta  147,59, a širina  kolovozne konstrukcije, sa dvije saobraćajne trake, je 5 metara, dodajući  pješačke staze širine 1,1 sa dvije strane mosta, tako da širina neto saobraćajne konstrukcije iznosi ukupno 7,2 metara.

- Most  je izgrađen od gvozdenih konstrukcija sa razvijenom površinom od oko 14.000 metara kvadratnih.  Težina tada ugrađene čelične konstrukcije iznosila je oko 950 tona. Njegova izgradnja koštala je  oko 13,5 miliona dinara, kada je odnos dinara i engleske funte bio jedan prema jedan.

- Stari željezni most, osim stalne upotrebe, ima istorijsku, estetsku i arhitektonsku vrijednost, čega mnogi nisu svjesni – ističe Branislav Šarović i napominje da bi rekonstrukcija podrazumijevala i osvjetljenje mosta sa tečnim svjetlom koje obilježava njegovu visinu, jer ispod mosta prolazi magistralni put - na jednoj strani za Bijeljinu i Beograd, a na drugoj,  za Sarajevo.

Poznati zvornički arhitekta kaže da rekonstrukcija podrazumijeva pjeskarenje, farbanje, zamjenu postojeće čelične konstrukcije, asfaltiranje oko 1080  kvadratnih metara kolovozne površine…

Idejno rješenje  za  kompletnu rekonstrukciju starog željeznog mosta urađeno je prije tri godine. Opštinski zvaničnici nadaju se da će se obezbijediti  potrebna sredstva kako bi radovi konačno počeli.

Nevolje čeličnog starca se osjete prilikom svakog prelaska i vidi se na svakoj kamenoj kocki po kojoj gazimo, podjednako kao i na svakom elelementu njegove konstrukcije. Skoro da je neosvijetljen, u njemu neveselo gori samo poneka svjetiljka, a oko njega je tama, možda da bi lakše utonuo u san čekajući novi sjaj!

STARI željezni most izgradjen je sredstvima Ministarstva građevine Kraljevine Jugoslavije, ratnom reparacijom i donacijom Njegovog veličanstva kralja Aleksandra Prvog Krađorđevića. Radovima su rukovodili inženjer Mićić iz Ljubovije i Žilov iz Rusije, a nadziralo je tadašnje Ministarstvo. Most je završen 1929. godine, osveštan je i otvoren u januaru 1930. godine,  a ceremoniji je prisustvovao i most u saobraćaj pustio Njegovo veličanstvo Aleksandar I Karađorđević. Od tada postaje glavno zvorničko šetalište u predratnom periodu.  Početkom Drugog svjetskog rata most je srušen. Radovi na obnovi  počeli su u jesen 1945. godine, a završeni u junu 1946. Kada je most obnovljen, ponio je ime narodnog heroja iz NOB-a, Filipa Kljajića  Fiće.

Na inicijativu više od 600 građana, 2009. godine,  Skupština opštine Zvornik  je  vratila  staro ime, koje je nosio sve do Drugog svjetskog rata –  “Most Kralja Aleksandra I Karađorđevića”.

PO mostu se Zvornik prepoznaje i za njega je vezano puno anegdota i značajnih događaja. Čuveni su bili i skokovi sa ovog mosta, a njime je hodao i dječak Malik u filmu "Otac na službenom putu", poznatog filmskog režisera Emira Kusturice.

PRVI tragovi o postojanju mosta između dvije obale Drine datiraju iz 16. vijeka, da bi 1916. godine Austrougarska napravila kvalitetniji most koji je bio lociran nešto niže od postojećeg.

Mišo LAZAREVIĆ